پرسش:

ماه مبارک رمضان نسبت به دیگر ماه‌ها چه ویژگی‌هایی دارد و چه آثار و برکاتی را برای مومنان به ارمغان می‌آورد؟

پاسخ:

1- وجه تسمیه رمضان
لغت شناسان واژه «رمض» را شدت حرارت معنا کرده‌اند، و زمین گداخته و داغ از نور آفتاب را «رمضاء» نامیده‌اند. (مختار الصحاح، ص 277) مناسبت نام رمضان برای روزه این ماه یا به جهت سوز عطشی است که روزه‌دار در این ماه تحمل می‌کند (همان) و یا از آن روست که طبق روایتی از پیامبر اکرم(ص) آثار غذای حرام در جسم روزه‌دار در این ماه می‌سوزد. (وسایل الشیعه، ج 7، ص 172) «رمض» را با ابر و باران آخر تابستان و آغاز پاییز نیز معنا کرده‌اند. (قاموس المحیط) که بارانی سودمند است، و تناسب نام رمضان با روزه اگر به این جهت باشد برای این است که رحمت حق در این ماه مانند باران بر بندگانش فرو می‌ریزد.
بنابر نقلی «رمضان» اسمی از اسامی خداوند نیز هست. (وسایل الشیعه، ج 7، ص 232)

2- ضیافهًْ ‌الله
لغت شناسان در معنای ضیافت گفته‌اند: «ضافه ضیافهًْ» اذا نزل علیه ضیفا» این ماده آن گاه به کار برده می‌شود که کسی به عنوان میهمان وارد بر دیگری می‌شود. (قاموس المحیط، ج 3، ص 171)
بنابراین در اینجا دو نکته ظریف وجود دارد: 1- در معنای ضیافت باید وارد بر دیگری شد و فرق این عنوان با اطعام نیز در همین است: زیرا دادن غذا بدون میهمانی هم صورت می‌پذیرد، مانند اینکه کسی غذایی را به خانه دیگری ببرد. پس میهمانی معنای خاصی از پذیرایی است که ممکن است اطعام هم همراه آن باشد. هرچند غالبا این‌گونه است.
2- در مفهوم ضیافت باید کسی که وارد بر دیگری می‌شود به عنوان میهمانی و به قصد استفاده از امکانات و بخشش‌های صاحب‌خانه در آنجا حضور یابد. بر این اساس، اگر کسی به منظور دیگری به منزل شخصی رفت، ضیافت تحقق نمی‌یابد. بنابراین میهمانی زمانی برگزار می‌شود که شخص کریم فراتر از عنایت و کرامتی که به طور معمول نسبت به دیگران دارد، بخواهد به گونه‌ای خاص از فرد یا گروهی پذیرایی کند و در این پذیرایی آنچه در توان دارد برای میهمانان خود در طبق اخلاص گذارد.

3- جایگاه و منزلت ضیافتگاه
آفریدگار جهان که تمام اجزای مکان‌ها و زمان‌ها برای او یکسان‌اند، از روی مصلحت پاره‌ای از مکان‌ها و زمان‌ها را بر سایر قسمت‌های آن امتیاز ویژه‌ای داده است. شهید اول(ره) در این باره توضیحی دارد که بخشی از آن چنین است: «بنابر مذهب شیعه و بیشتر عالمان اهل سنت، خداوند نخست مکه و سپس مدینه را بر سایر نقاط زمین برتری داده است. پس از آن کوفه، بیت‌المقدس، مدفن امامان به ویژه کربلا و بعد از آن مساجد و نیز مرزهای کشورهای اسلامی و مراکز علم و دانش را فضیلتی خاص بخشیده است. (القواعد و الفوائد، محمد بن مکی عاملی، ج 2، ص 117)
وی سپس اضافه می‌کند: «و همچنین بین زمان‌ها نیز این مراتب و امتیازها وجود دارد، مانند ماه رمضان، جمعه‌ها، روزهای چهارگانه (غدیر، دحوالارض، مبعث، میلاد پیامبر(ص) که در این روزها روزه مستحب است)، شب‌های چهارگانه (اول ماه رجب، نیمه شعبان، عید فطر، عید قربان، ناگفته نماند شب قدر که بهترین شب سال است، در ماه رمضان است) و شب و روزهایی که در آنها غسل وارد شده است.» (همان، ص 125)

البته این موضوع که این فضیلت‌ها به آفرینش این زمان‌ها برمی‌گردد و یا به اعتبار کارهای شایسته و نیکی است که در آن واقع می‌شود، اکنون جای پرداخت به آن نیست و چندان اهمیتی هم در نتیجه بحث ندارد. مهم این است که این زمان‌ها فرصت‌هایی بسیار ارزشمندند که خدای متعال در اختیار بندگان خوب خود قرار داده است تا با استفاده از آن ره صدساله را در یک شب بپیمایند و از خوان کرم و رحمت او بهره‌ای بی‌پایان ببرند.

4- محفل پیامبران
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که خداوند روزه ماه رمضان را تنها بر پیامبران گذشته فرمان داد و بر امت‌های آنان واجب نکرد، پس خداوند این امت را به این ماه برتری داد و روزه آن را بر رسول خدا(ص) و بر امت او واجب کرد. (وسائل الشیعه، ج 7، ابواب احکام ماه رمضان، ح 3) استنباط از حدیث فوق این است که در دوره‌های پیشین، ماه رمضان ضیافت‌کده‌ای با فراخوانده‌هایی محدود بوده است است، ولی در دوره اسلامی این دعوت گسترش یافته و امت محمد(ص) در ضیافتگاه خداوندی به محفل پیامبران راه یافته‌اند.