مدرسه علمیه حضرت ولی عصر (عج) تهران

صفت تقوا یکی از بارزترین صفاتی است که در قرآن کریم بسیار بر آن تاکید شده است و آیات متعددی در قرآن به مسأله تقوا و اوصاف متقین اشاره دارد. اینکه تقوا در لغت نامه های فارسی به معنای اجتناب و پرهیزکاری آمده است و در لغت نامه های عربی به معنای حفظ و صیانت نفس از آنچه که به آن ضرر و زیان می رساند موجب نمی شود که ما به دنبال یک تناقض در این دو معنا باشیم؛ چرا که هر دو به یک مفهوم اشاره دارند و آن همان نگهداری نفس است از انجام کارهای حرام و واداشتن نفس است به کارهای واجب و مستحب.

در این معنا تقوا نوعی حالت قلبی و ملکه ی نفسانی است که مایه ی بصیرت انسان به طاعت و معصیت (در مقام نظر) و پس از آن، محرک اراده ی او به رعایت اوامر و نواهی خداوند (در مقام عمل) است. حصول این معنا، منوط به تبعیت از اوامر و نواهی خداوند و مداومت بر آن است تا به اصطلاح اخلاقیون، آن حال به ملکه (در عرفان: مقام) تبدیل شود به این ترتیب عمل به طاعت و اجتناب از معصیت شرط لازم برای رسیدن به تقواست. در این تحقیق پس از روشن شدن ضرورت و اهمیت تقوا به بررسی عوامل پیدایش تقوا در قرآن می پردازد از آنجا که بر اساس نگاه قرآنی نتیجه مجموعه آثار تقوا در همه ی ساخت های وجودی و عملکرد آدمی بازخوردی گسترده داشته، قرآن کریم، فلسفه یا غایت بسیاری از قانون گذاری ها را رسیدن به تقوا می داند که به جهت اختصار به شش عامل پرداخته شد. به عنوان نمونه علامه طباطبائی عدالت را وسیله کسب تقوا می داند او هم چنین درباره ی نسبت هدایت و تقوا می فرماید که متقین مشمول دو گونه هدایتند: هدایت قبل از تقوا که محصول فطرت سلیم است و بر اثر آن انسان به تقوا روی می آورد و هدایت بعد از تقوا که هدایتی به واسطه ی قرآن و وعده ی خداوند و پاداشی از سوی اوست. همه ی آنچه را که قرآن به عنوان زمینه های بروز تقوا در شخص بیان می کند به امور و مسایلی باز می گردد که می توان از آن به عمل بر پایه آموزه های وحیانی و عرف و عقل یاد کرد. این گونه است که می توان گفت که تقوای الهی چیزی جز عمل به دانش و شناخت نیست؛ دانشی که برخاسته از گزاره ها و آموزه های وحیانی و عقلانی و عرف پسندیده عقلایی است. بنابراین تقوا همان عمل است و کسی نمی تواند مدعی وجود تقوا شود در حالی که به دانش و علم خویش عمل نمی کند. در مجموع مفهوم تقوا اهمیت و منزلت ویژه ای در قرآن کریم دارد. در آیه ی 13 سوره ی حجرات آمده  است که گرامیترین شما نزد پروردگار با تقواترین شماست و بدین ترتیب، تقوا موجب برتری انسانی دیگر نزد خداست.