چکیده

در قرآن کریم شیو‌ه‌های بیانی متعددی را می‌توان جست که در انتقال مفاهیم والای آیات، از عمق و گستردگی ویژه‌ای برخوردارند، که اسلوب استثناء یکی از آنهاست. شناخت دقیق این اسلوب و اشراف بر دقائق و ظرائف آن، علاوه بر اینکه در ایضاح معانی و ادراک صحیح مفاهیم آیات الهی موثر است، موجب ممانعت از بروز خطا در اعراب و تحریف در قرائت کتاب خدا می‌شود.

این پژوهش - که به روش کتابخانه‌ای و در 4 فصل تدوین شده - در صدد است تا به قسمتی از این قاعده نحوی با عنوان اسلوب استثناء به «إلّا» در انواع متصل، منقطع و مفرّغ پرداخته، سپس با رعایت اقتصار و تکیه بر تعدادی از کتب نحوی و تفسیری، تاثیر این اسلوب را بر معنای برخی از آیات استثنائیه مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.

هر یک از اقسام اسلوب استثناء به «إلّا»، دارای احکام اعرابی و ویژگیهای خاص خود هستند که اشراف بر آنها بسیار حائز اهمیت است. نوع متصل این اسلوب، به شکل منصوص در تعدادی از آیات قرآن کریم مشاهده می‌شود؛ اما نوع منقطع به صورت محتمل در وجوه متصل، منقطع و وصفیه بودن «إلّا»، بین مفسرین، محل بحث است. در استثناء به «إلّا» مفرغ، مستثنی منه محذوف است و مستثنی بر اساس نیاز عامل ماقبل «إلّا»، نقشهای مختلف می‌پذیرد. اسلوب استثناء به «إلّا» در انواع خود، دارای اثرات معنایی گوناگون از جمله قصر، تاکید، تعریض و … می‌باشد.

کلید واژه‌ها: قرآن کریم، نحو، استثناء به «إلّا»، متصل، منقطع، مفرّغ

                                                                        فاطمه قربانی- مرداد 95