یکی از مباحث لطیف قرآنی، توحید فعل است. خیلی از مردم در این بخش گرفتار شرک هستند که ظلم عظیم است و خود نیز چه بسا نمی‌دانند.(لقمان، آیه 13)

از نظر قرآن بسیاری از اهل ایمان نیز به همین شرک خفی و اخفی گرفتار هستند: وَمَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَهُمْ مُشْرِکُونَ؛ و بیشترشان به خدا ایمان نمى‌‏آورند جز اینکه با او چیزى را شریک مى‌گیرند. (بقره، آیه 106)

به تعبیر امام حسن عسکری(ع) شرک دارای مراتبی است که گاه اصلا دیده نمی‌شود. چنانکه فرمودند: الإشْراکُ فِی النّاسِ اَخفی مِنْ دَبیبِ النَّملِ عَلیَ المَسْحِ الاَسودِ فی اللّیلَة المُظلِمَةِ؛ شرک‌ورزی در مردم، پنهان‌تر از حرکت مورچه بر روی سنگ سیاه در شب تاریک است. (موسوعة سیرة اهل البیت علیهم‌السلام، ج34، ص 133)

کسانی که معتقدند اگر فلانی نبود کارم پیش نمی‌رفت یا می‌گویند اول خدا ، دوم شما؛ گرفتار چنین شرکی هستند. بدتر از آن کسانی هستند که گمان می‌کنند کتابی که نوشته‌اند یا سخنرانی یا اختراع و ابتکاری که داشته‌اند، کار خودشان بوده است. این همان تفکر قارونی است که خدا در دو آیه آن را نقد و ابطال کرده است.

قارون می‌گفت: إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِی؛ هر چه دارم صرفا از علم خودم است.(قصص، آیه 78).

بسیاری از مردم نیز این باور را دارند : إِذَا خَوَّلْنَاهُ نِعْمَةً مِنَّا قَالَ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ؛ هنگامی که به او نعمتی از خودمان می‌دهیم، می‌گوید: جز این نیست که آن را به علم خودم به دست آوردم.(زمر، آیه 49)

در حالی که هر چه انسان از اصل وجود و نعمت‌های دیگر دارد، عنایت الهی است: وَمَا بِکُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ؛ هر چه دارید از خدا است.(نحل، آیه 53)

از نظر قرآن، حتی اعمال انسانی، فعل الهی است؛ زیرا انسان هر کاری از نشست و برخاست مثلا دارد، به حول و قوه الهی است: بحول‌الله و قوته اقوم و اقعد.
براین اساس خدا می‌فرماید: خَلَقَکُمْ وَ مَا تَعْمَلُونَ؛ و خدا شما را آفرید و هر آن چیزی که شما عمل می‌کنید و انجام می‌دهید.(صافات، آیه 96)

پس اعمال انسانی از آفریده‌های الهی است نه عمل خود شخص. از همین روست که خدا، مثلا کشتی را که ساخته بشر است به خودش نسبت می‌دهد و می‌فرماید: لَهُ الْجَوَارِ الْمُنشَآتُ فِی الْبَحْرِ کَالْأَعْلَامِ؛ برای خداست کشتی بادبان‌دار بلند جاری در دریا، همچون کوه‌های بلند نشانه‌دار.(الرحمن، آیه 24)

البته این بدان معنا نیست که انسان مجبور است و نباید پاسخگوی اعمال خودش باشد؛ بلکه به این معنا است که هر کاری که انسان با اختیار خود انجام می‌دهد، به نعمت الهی و قوت و حول خداوندی است. پس فکر نکنید که خودتان قوت و قدرتی دارید و می‌توانید تحویل و تحولاتی را داشته باشید و اوضاع را تغییر دهید و کاری را انجام دهید که بی‌حول و قدرت الهی باشد.

معارفی از کیهان