شهید آیت‌الله مرتضی مطهری یکی از شخصیت‌های برجسته و کم‌نظیر در تاریخ اسلام و یکی از دانشمندان اسلام‌شناس و محققان توانا به شمار می‌رود. ایشان عصاره مؤثر حوزه‌های علمیه و حاصل عمر با برکت امام امت بود.شهید مطهری با افکار و اندیشه‌های ناب و اصیل خود، آثار و نتایج بزرگی را در زمینه‌های گوناگون علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در میان حوزویان و دانشگاهیان بر جای گذارد. با مجهز ساختن خویش به علوم روز و نیز تحقیق درباره اسلام و تعالیم حیات‌بخش آن و فهم دقیق آن، در برابر انبوه تهاجمات و شبهات مختلف ایستادگی کرد و با منطق و استدلال به مبارزه با افکار الحادی، التقاطی و متحجرانه پرداخت، اسلام را به دور از هرگونه تحریف و بدعت و کژاندیشی معرفی کرد و بدینوسیله از خود نامی جاودانه در تاریخ باقی گذاشت.اینک به مناسبت فرار رسیدن سالروز شهادت ایشان جملاتی کوتاه و ناب از اندیشه‌های آن عالم ربانی که از لابلای کتاب‌های ایشان انتخاب شده و در پایگاه بنیاد علمی و فرهنگی شهید مطهری انتشار یافته، تقدیم مشتاقان اندیشه بلند آن دانشمند جلیل‌القدر می‌شود.
***
معلم در کلام استاد مطهری
معلم باید نیروی فکری متعلم را پرورش دهد و او را به سوی استقلال رهنمون کند. باید قوه ابتکار او را زنده کند؛ یعنی در واقع، کار معلم آتش گیره دادن است. فرق است میان تنوری که شما بخواهید آتش از بیرون بیاورید و در آن بریزید تا آن را داغ کنید و تنوری که در آن هیزم و چوب جمع است و شما فقط آتش‌گیره از خارج می‌آورید و آن‌قدر زیر این چوب‌ها و هیزم‌ها قرار می‌دهید که اینها کم‌کم مشتعل شود.
(مجموعه‏ آثار استادشهيد مطهرى، ج‏22، ص 52)
ضرورت راهنمایی نسل جوان
ریشه بیشتر انحرافات دینی و اخلاقی نسل جوان را در لابلای افکار و عقاید آنان باید جست‌وجو کرد. فکر این نسل از نظر مذهبی آنچنانکه باید راهنمایی نشده است. اگر مشکلی در راهنمایی این نسل باشد بیشتر در فهمیدن زبان و منطق او و روبرو شدن با او، با منطق و زبان خودش است و در این وقت است که هر کسی احساس می‌کند این نسل برخلاف آنچه ابتدا به نظر می‌رسد لجوج نیست و آمادگی زیادی برای دریافت حقایق دینی دارد. (از کتاب مسئله حجاب)
یاد خدا تنها مایه آرامش جان
ایمان هم یکی از حوائج فطری و تکوینی است و بلکه حاجت است و هر وقت به سرچشمه ایمان و معنا رسیدیم و نور خدا را مشاهده کردیم و خدا را در روح و جان خود دیدیم و مشاهده کردیم آن وقت است که معنای سعادت و لذت و بهجت را درک می‌کنیم. (از کتاب حکمت‌ها و اندرزها)
راه سعادت
منتهای سعادت همین است که آدمی در ناحیه عقل و فکر دارای محکم‌ترین اطمینان‌ها و در ناحیه احساسات و قلب دارای پاک‌ترین نیت‌ها و در ناحیه عمل نیکوترین عمل‌ها باشد. زندگی پاک و سعادت‌بخش همین است.(از کتاب حکمت‌ها و اندرزها)
حجاب و شرافت زن
شرافت زن اقتضا می‌کند هنگامی که از خانه بیرون می‌رود متین و سنگین و باوقار باشد، در طرز رفتار و لباس پوشیدنش هیچ‌گونه عمدی که باعث تحریک و تهییج شود به کار نبرد، زباندار لباس نپوشد، زباندار راه نرود، زباندار و معنی‌دار به سخن خود آهنگ ندهد. (از کتاب مسئله حجاب)
حق و باطل در جهان هستی
در حکمت الهی اصالت در هستی با حق است، با خیر است، با حسن و کمال و زیبایی است، باطل‌ها شرور، و نقص‌ها و زشتی‌ها در نهایت امر و در تحلیل نهایی به نیستی منتهی می‌شوند نه به هستی‌ها .
- باطل حق را با شمشیر خود حق می‌زند، پس باطل نیروی حق را به خدمت گرفته است. این همان نیروی حق است که او از آن استفاده می‌کند. (از کتاب حق و باطل)
شرط موفقیت
صبر و حوصله است که دوست قدیمی ظفر و موفقیت است، در اثر صبر و حوصله است که نوبت ظفر می‌رسد. اگر صبر و استقامت و حوصله باشد، بی‌استعدادترین افراد هم ولو در یک زمان طولانی به هدف خواهند رسید. (حکمت‌ها و اندرزها)
وظیفه مرثیه خوان‌ها
باید کسانی که مرثیه خوانی می‌کنند، توجه داشته باشند به فلسفه قیام سید الشهدا و به فلسفه دستوراتی که ائمه اطهار درباره عزاداری داده‌اند. بی‌جهت دستوری نداده‌اند. باید فلسفه قیام سید الشهدا و هم فلسفه عزاداری آن حضرت را به مردم بگویند و مردم را آگاه کنند. (کتاب ده گفتار)
هجوم اندیشه‌های غربی
من به عنوان یک فرد مسئول به مسئولیت الهی، به رهبران عظیم‌الشأن نهضت السلامی که برای همه‌شان احترام فراوان قایلم، هشدار می‌دهم و بین خود و خدای متعال اتمام حجت میکنم که نفوذ و نشر اندیشه‌های بیگانه به نام اندیشه اسلامی و با مارک اسلامی اعم از آنکه روی سوء‌نیت و یا عدم سوء‌نیت صورت گیرد، خطری است که کیان اسلام را تهدید می‌کند. (نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر)
راه مبارزه با انحرافات نسل جوان
راه مبارزه این خطر تحریم و منع نیست. مگر می‌شود تشنگانی را که برای جرعه‌ای آب له له می‌زنند از نوشیدن آب موجود به عذر اینکه آلوده است منع کرد؟ این ما (رهبران دینی) هستیم که مسئولیم، ما به قدر کافی در زمینه‌های مختلف اسلامی به زبان روز عرضه نکرده‌ایم. اگر ما به قدر کافی آب زلال عرضه کرده بودیم، به سراغ آب‌های آلوده نمی‌رفتند. راه مبارزه، عرضه داشتن صحیح این مکتب در همه زمینه‌ها با زبان روز است. (نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر)
من به جوانان و طرفداران اسلام هشدار می‌دهم، که خیال نکنند راه حفظ معتقدات اسلامی، جلوگیری از ابراز عقیده دیگران است. از اسلام فقط با یک نیرو می‌شود پاسداری کرد و آن علم است و آزادی دادن به افکار مخالف و مواجهه صریح و روشن با آنها. (پیرامون انقلاب اسلامی)
انسان کامل
انسان کامل یعنی انسانی که قهرمان همه ارزش‌های انسانی است، در همه میدان‌های انسانیت قهرمان است. (لمعاتی از شیخ شهید)
جهان‌بینی اسلامی
ما باید نشان دهیم جهان‌بینی اسلامی نه با جهان‌بینی غرب منطبق است و نه با جهان‌بینی شرق و به هیچ کدامشان وابسته نیست. (لمعاتی از شیخ شهید)
وابسته به عقیده
در مکتب پیامبران، انسان بیش از اینکه وابسته به منافع باشد وابسته به مسلک و ایمان است، در حقیقت در این مکتب فکر و عقیده زیر بناست. (لمعاتی از شیخ شهید)
جایگاه مکتب اسلام
یگانه مکتبی که صلاحیت رهبری بشر را دارد اسلام است. وقت آن است که غرب مانند همه زمان‌های دیگر با همه تقدمی که در علوم و صنایع دارد، فلسفه زندگی را از شرق بیاموزد.
تلازم علم و دین
اگر ما می‌خواهیم دین صحیح داشته باشیم، اگر می‌خواهیم از فقر رهایی یابیم، اگر می‌خواهیم از مرض نجات پیدا کنیم، اگر می‌خواهیم عدالت در میان ما حکمفرما باشد، اگر می‌خواهیم آزادی و دموکراسی داشته باشیم، اگر می‌خواهیم جامعه ما برخلاف حال حاضر به امور اجتماعی علاقه‌مند باشد، منحصرا راهش علم است و علم، آن علمی که عمومیت داشته باشد و از راه دین و به صورت یک جهاد مقدس در آید. اگر ما این جهاد مقدس را شروع نکنیم، دنیا خواهد کرد و ثمره‌اش را هم خود آنها خواهند برد، یعنی دیگران خواهند آمد و ملت ما را از گرداب جهالت نجات خواهند داد و خدا می‌داند که آن وقت این کوتاهی ما، چه لطمه بزرگی به پیکر اسلام وارد خواهد کرد. شکی نیست که علم به تنهایی ضامن سعادت جامعه نیست. جامعه دین و ایمان لازم دارد. همان طوری که ایمان هم اگر مقرون به علم نباشد مفید نیست بلکه وبال است و اسلام نه عالم بی‌دین می‌خواهد نه جاهل دین‌دار.
حافظ
امروز چرا حافظی به وجود نمی‌آید؟ آیا دیگر قریحه‌ها خشک شده است که حافظی نباشد؟ خیر! دلیلی ندارد که قریحه‌ها خشک شده باشد، بلکه روح‌ها در مسیر دیگری است. یعنی روح حافظ دیگر وجود ندارد تا اثری مثل حافظ و حتی مثل جامی به وجود آورد. (از کتاب تماشاگه راز، عرفان حافظ)
غلط ترين فکر
غلط ترين فکر اين است که ما همه اصلاحات جزئي و کلي را از مصلح و ظهور غيبي بخواهيم .(ياداشت‌هاي استاد مطهري، ج1 ـ ص 169)
اسلام دشمن بيکاري و بيکارگي است انسان به حکم اينکه از جامعه بهره مي برد و به حکم اينکه کار بهترين عامل سازنده فرد و اجتماع و بيکاري بزرگترين عامل فساد است بايد کار مفيد انجام دهد .(وحي و نبوت ـ ص 118)
زنان در طول تاريخ تنها مولد و زاينده مردان و پرورش‌دهنده جسم آنها نبوده‌اند بلکه الهام‌بخش و نيرو‌دهنده و مکمل مردانگي آنها نيز بوده‌اند .(آينده انقلاب اسلامي ايران ـ ص 225)
دموکراسی در اسلام
دموکراسي در اسلام يعني انسانيت رها شده ودر غرب يعني حيوانيت رها شده؛ بنابراين آزادي و دموکراسي در قاموس اسلام جنبه انساني دارد و در غرب جنبه حيواني .(آينده انقلاب اسلامي ايران ـ ص 272)
معنای آزادی معنوی
آزادي معنوي يعني آزادي فکر از خرافات و اوهام و آزادي اراده از وابستگي‌هاي حيواني .(يادداشت‌هاي استاد مطهري، ج 1 ـ ص 98)
آمادگی و نیرومندی در برابر دشمن
قرآن مي گويد براي اينکه رعب شما به دل دشمن بيفتد و خيال تجاوز به ساحت شما را در دماغ خود نپرورد، نيرو تهيه کنيد و نيرومند باشيد. (جهاد ـ ص 28)
اهمیت شخصیت و هویت یک ملت
براي يک ملت هيچ موهبتي بالاتر از شخصيت نيست اگر همه مواهب و ابزارهاي زندگي را از ملتي بگيرند و شخصيتش محفوظ باشد غمي نيست. (يادداشت‌هاي استاد مطهري، ج9 ـ ص 51)
ضرورت وجود نیروهای نظامی
اگر خداوند به وسيله بعضي از افراد بشر جلو بعضي ديگر را نگيرد خرابي و فساد همه جا را مي گيرد ارتشي که وظيفه اش جلوگيري از تجاوز است، وجودش لازم و ضروري است. (جهاد ـ ص 16)

به نقل از معارف کیهان