در زبان فارسی علاوه بر ضماير شخصی «من، تو، او، ما، شما، ايشان» کلماتی وجود دارند که برای نشان دادن چيزی يا کسی بکار می­روند. به اين گونه کلمات «ضمير اشاره »گفته می­شود.

ضمير اشاره به جای اسم می­نشيند، و مشار اليه بعد از آن ذکر نمی­شود.

ضمير اشاره دو صيغه دارد. «اين» برای نشان دادن چيزی که نزديک است و «آن» برای نشان دادن چيزی که دور است.

ضمير اشاره مانند اسم به صورت «اينها، اينان، آنها، آنان» جمع بسته می­شود. مانند «اين را بردار، آن را بياور، اينها آمدند، آنها رفتند.»

در زبان فارسی اگر مشار اليه بعد از ضمير اشاره ذکر شود، به آن «صفت اشاره» گفته می­شود.

صفت اشاره در زبان فارسی هميشه مفرد است. «اين آقايان رفتند و آن خانم­ها آمدند.». برای اشاره به مکان نزديک و دور در زبان فارسی از «اينجا و آنجا» استفاده می­شود.  

در زبان عربی اسم اشاره اسمی است که برای نشان دادن و اشاره کردن به انسان يا حيوان يا اشياء بکار می­رود. اگر بعد از اسم اشاره مشار اليه ذکر نشود، معادل ضمير اشاره فارسی است و اسم بعد از آن نکره و مطابق با اسم اشاره ذکر می­شود.

مانند «هذا استاذٌ و هذه طالبةٌ، هذان استاذانِ، هاتان طالبتان، هؤلاء اساتذةٌ، هؤلاء طالباتٌ»

و اگر مشار اليه بعد از اسم اشاره ذکر شود، معادل صفت اشاره فارسی است. و اسم بعد از آن با «الف و لام» نوشته می­شود و با اسم اشاره مطابقت می­کند. مانند

«هذا الرجلٌ استاذٌ و هذه المرأةُ طالبةٌ، هذان الرجلان استاذانِ، هاتان السيدتان طالبتان، هؤلاء الرجال اساتذةٌ، هؤلاء النساء طالباتٌ»».

اسم­های اشاره در عربی عبارتند از:

«هذا» برای اشاره به اسم مفرد، مذکر و نزديک انسان و غير انسان بکار می­رود.

«هذه» برای اشاره به اسم مؤنث، مفرد و نزديک انسان و غير انسان بکار می­رود.

«هذانِ و هذين» برای اشاره به اسم مثنی، مذکر و نزديک انسان و غير انسان بکار می­رود.

«هاتانِ و هاتَينِ» برای اشاره به اسم مؤنث، مثنی و نزديک انسان و غير انسان بکار می­رود.

«هؤلاءِ» برای اشاره به اسم مذکر و مؤنث، جمع و نزديک انسان بکار می­رود.

و برای غير انسان از همان لفظ مفرد مؤنث «هذه» استفاده می­شود.

«ذلک» برای اشاره به اسم مفرد، مذکر و دور انسان و غير انسان بکار می­رود.

«تلک» برای اشاره به اسم مفرد، مؤنث و دور انسان و غير انسان بکار می­رود.

«اولئِک» برای اشاره به اسم مذکر و مؤنث، جمع و دور انسان بکار می­رود.

و برای غير انسان از همان لفظ مفرد مؤنث «تلک» استفاده می­شود.

در زبان عربی برای اشاره به مکان نزديک «هنا» و برای اشاره به مکان دور «هناک» بکار می­رود و گاهی به جای «هناک» کلمه «ثَمَّ و ثَمَّةَ» استعمال می­شود.

تمرين 20: عبارات زير را به عربی ترجمه کنيد. (در صورت لزوم به دو صيغه مذکر و مؤنث)

اين استاد است. آن دانشجو است. اين آقايان استاد دانشگاه هستند. آن دانشجويان از دانشکده طب فارغ التحصيل شدند. اين دانش آموزان کوشا هستند. من با آن خانم­ها به خانه برگشتم. اين دو خانم معلم هستند. آن مردان در مدرسه درس می­دهند. آن ماشين است. آن ماشين زيباست. آنها به مسافرت رفتند. اينها به مسافرت خواهند رفت. اين اتاق است. اين اتاق در طبقه سوم است. اين خانم استاد دانشگاه است. آن کتاب مفيد است.

کلمات: مفردات

استاد: استاذ، جمعه أساتذة/ دانشجو: الطالب، طالب جامعيٌّ/ دانشکده طب: کُليَّة الطب/ فارغ التحصيل شدند: تخرَّجوا/ کوشا: المجتهد/ درس می­دهند: يُدرِّسون/ ماشين: سيّارة/ مسافرت خواهند کرد: ستُسافرون/ اتاق: الغُرفة، جمعه الغُرَف/ طبق سوم: الطابق الثالث/.