پیوند: http://valiasr.whc.ir/

علم ارثی در برابر علم درسی قرار دارد. این نوع از علم که گاه به آن علم‌الوراثه در برابر علم الدراسه گفته می‌شود، از اقسام علم شهودی و حضوری است. نویسنده براساس آموزه‌های قرآنی به چیستی علم‌الوراثه و علم‌الدراسه پرداخته و به برخی ویژگی‌های علم ارثی و راه کسب آن اشاره کرده است.
***
چیستی علم
علم که در زبان فارسی دانش گفته می‌شود، نوعی از شناخت و آگاهی است که دارای ویژگی‌هایی چون قطع و یقین و فاقد شک و ظن است.

البته اصطلاح کنونی علم در جوامع به ساختاری از آگاهی و شناخت از طریق آموختن عقلی و تجربی گفته می‌شود.

از این رو علم را نتیجه و برایند فرآیندی دانسته‌اند که انسان از طرق گوناگون چون برهان عقلی یا استقراء حسی تام و ناقص نزدیک به قطع آن را به دست می‌آورد و در قالب یک قانون سامان می‌دهد.

پس علم، نقیض جهل (ترتیب العین، ج 2، ص 1274، «علم») و نادانی، به معنای دانش و آگاهی است(لغت‌نامه، ج 10، ص 14159، «علم»)

از نظر برخی‌ها، حقیقت علم، کشف امر خارج از ذهن به واسطه صورت ذهنی است (المیزان، ج1، ص 50؛ ج 8، ص 53) که از راه حس، عقل و تجربه، حاصل می‌شود (همان، ج 8، ص 47-50) و در برابر آن علوم اعتباری است که مابه‌ازای خارجی ندارند، مانند اعتبار ریاست برای فردی. (همان، ص 53)

از تقسیمات علم، تقسیم آن به نظری و عملی است؛

علم نظری، دانشی است که به دنبال آن کمالی حاصل شود، مانند علم به موجودات. علم عملی، دانشی است که با عمل کردن بر طبق آن، کمال، حاصل می‌شود، مانند علم به عبادات (مفردات، ص 580، «علم»)

علاوه بر علومی که اکتسابی است، برخی علوم از راه مکاشفه و بدون واسطه و با اشراق الهی برای برخی نفوس حاصل می‌شود که از آن به «علم لدنی» تعبیر شده است (التفسیر الکبیر، ج2، ص 187-191).

مراد از علم در این مطلب، همان کلی شناخت و آگاهی قطعی و یقین نوعی نه شخصی است که شیوه و روش کسب آن اهمیت چندانی ندارد؛

در حالی که در علوم تجربی و فلسفی و مانند آنها، شیوه و روش، نقش و اهمیت اساسی در تحقق مفهوم این علوم مضاف دارد.
همچنین تأکید بر عنصر قطع و یقین نوعی، از آن روست تا قطع و یقین شخصی موهوم و خیالی از دایره علم بیرون رود؛ بنابراین، مراد از علم همان قطع و یقینی است که البته ممکن است تنها در یک شخص تحقق یابد، ولی قابلیت آن را دارد که دیگران نیز به چنین علمی دست یابند. پس ذات علم، ابایی ندارد که در اشخاص متعدد و متنوع تحقق یابد، ولی اشخاص و افراد ممکن است چنین قابلیتی را نداشته باشند. لذا باید گفت در این موارد مشکل از قابل است نه فاعل.

صفحات: 1· 2